Για την Εθνική Αντίσταση στην Πρέβεζα...

          Σήμερα 25 Νοεμβρίου,  ημέρα που το επίσημο κράτος "γιορτάζει" την  Εθνική Αντίσταση και εκφωνούν λόγους στις εκκλησίες διάφοροι απόστρατοι και  καταθέτουν στεφάνια οι απόλεμοι, δημοσιεύω ένα μικρό τμήμα  από τις αναμνήσεις που είχε καταγράψει  ένας πραγματικός αντιστασιακός, ο αείμνηστος Τάκης Πολύζος.  Το κείμενο είναι δικό του, χωρίς διορθώσεις.

Πρεβεζάνοι μαθητές της τελευταίας  τάξης του Γυμνασίου  (τέλη δεκαετίας 30). Ολοι συμμετείχαν στην Εθνική Αντίσταση.

"….Με την κήρυξη του πολέμου της 28 Οκτωβρίου 1940 , οι Ιταλοί βομβάρδισαν την Πρέβεζα και ιδιαίτερα τη θάλασσα που πέσανε οι περισσότερες βόμβες. Από όλους τους βομβαρδισμούς που ήταν οι πιο πολλοί απ’ όλη την Ελλάδα, γιατί την θεωρούσαν επίκεντρο όλης της Ηπείρου που τροφοδοτούσε το Αλβανικό μέτωπο.

Με την κατάρρευση και τον ερχομό των Ιταλών και Γερμανών, που μας κήρυξαν τον πόλεμο την 6-4-1941, που μας κατακτήσανε, μπήκαμε στην περίοδο της σκληρής κατοχής, αρχίσανε οι στερήσεις, πείνα, ξεκληρισμοί, διωγμοί. Ο Ελληνικός Λαός ήταν εξουθενωμένος από την τετράχρονη φασιστική Δικτατορία, προδομένος από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Είναι αναγκασμένος να αγωνιστεί για να ζήσει, πάλευε με όλες τις αντιξοότητες , την ώρα που  ο τύραννος κατακτητής  με τους συνεργάτες του  προσπαθούσαν να σε κάνουν να υποκύψεις. Έχοντας μαζί τους Έλληνες προδότες που φτιάσανε κυβέρνηση με τον προδότη Τσολάκογλου. Αλλά γι’ αυτό παίρνει στα χέρια του όχι μόνο την υπόθεση της Απελευθέρωσης  της χώρας αλλά και εκείνη της Εθνικής Αντίστασης για τη δημιουργία μιας δικαιότερης κοινωνίας.

Αυτός ο Λαός με την πρωτοπορία του έγραψε το λαμπρό έπος της Εθνικής Αντίστασης. Μέσα από τα σπλάχνα του έβγαλε τους ηγέτες του και τους καθοδηγητές του και δημιούργησε τις πολιτικές του οργανώσεις και τις στρατιωτικές ομάδες, σε στρατιωτικές μονάδες. Πραγματοποίησε μέσα στους καπνούς του Πολέμου   την πιο πλατειά και συνειδητή δημοκρατική και λαϊκή Πολιτεία Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη και Ισότητα των δύο φύλων.

Με την κατάρρευση του Μετώπου και την τρίτη κατοχή της χώρας  ο Λαός μας μετά από λίγους μήνες άρχισε να μην αντέχει στην καταπίεση των κατακτητών γι’ αυτό προσπάθησε να βρει τρόπο να οργανωθεί, εμείς στην Πόλη μας η οποία διψούσε να οργανωθεί, όμως περίμενε κάποιος να ξεκινήσει. Το πρώτο έναυσμα το έδωσε ο Γκλέζος με τον Σάντα που κατεβάσανε τη σημαία από την Ακρόπολη. Σ’ όλες τις επαρχίες της χώρας μας, ξεφυτρώνανε ομάδες που σκέφτονταν πως ν’ αντισταθούν. Στην πόλη μας έφθασαν τον  Αύγουστο 1941, πολλοί αγωνιστές που  είχαν δραπετεύσει από τα διάφορα νησιά, ιδίως απ’ την Φολέγανδρο. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο  Βαγγέλης Παπανίκος  ο οποίος από την παρανομία του ειδοποίησε 4-5 παλιούς φίλους και μαζευτήκαμε στο σπίτι, σοφίτα, απέναντι από τον Άγιο Βασίλειο, και φτιάσανε την πρώτη ηγετική ομάδα, (ήταν Ρούγκας, Δ. Ζιώγας , Β. Παπαδημητρίου κ.α.). Το κίνημα αυτό δεν έζησε, γιατί από άλλη πλευρά, περίπου Νοέμβριο – Δεκέμβριο, είχε φθάσει από την εξορία σταλμένος από το Γραφείο Περιοχής ο Στάθης ο Λιβιτσάνος. Έφτιαξε μια επιτροπή και με καλέσανε και εμένα και ανέλαβα τη νεολαία, που μαζί με τον Κορωναίο – Χατζάρα και άλλους μαθητές του Γυμνασίου, οργανώσαμε την πρώτη κομουνιστική νεολαιίστικη οργάνωση.

ο Τάκης Πολύζος (τέλη δεκαετίας 80)

 Με την ίδρυση του ΕΑΜ, προσπαθούσαμε να κρατήσουμε τις οργανώσεις με όλο το λαό της πόλης, φτιάχνοντας εθνικό απελευθερωτικές οργανώσεις. Εμείς ήμαστε στο χώρο της Νεολαίας, άλλοι όπως Ντούσιας Μιχαήλ, Ρέντζος Μιχάλης (εκτελέστηκε στον Παντοκράτορα το Σεπτέμβριο του 1944) οργανώσανε τους Δημόσιους υπαλλήλους και τους Αξιωματικούς που τελικά, τέλη 1942 και το 1943 κατάφεραν τους βγάλανε στο ύπαιθρο, τους οργάνωσαν στο ΕΑΜ.

Εμείς εδώ στην πόλη με την ΕΠΟΝ η οποία είχε μέλη οργανωμένα περίπου 350 με Γραμματέα εμένα, μέλη Κορωναίο, Μιτάκο Τάκη  και πολλούς άλλους, κάναμε σχεδόν ότι θέλαμε, υπήρχε όμως ένα ισχυρό ΕΑΜ. Με γραμματέα τον Σ. Πέρδικη έναν εξαίρετο άνθρωπο σεμνό και αγαπητό στους Πρεβεζιάνους. Είχαμε εργατικό ΕΑΜ με Γιαννουλάτο Μιχαήλ. όλοι λιμενεργάτες. Προπαντός είχαμε οργανωμένο όλο τον τραπεζικό-υπαλληλικό κόσμο και τους Δημοσίους υπαλλήλους με επικεφαλής Τσακαλώτο Αντώνη, Παπά Δημήτριο, Τούλια  μέλος του γεωργικού συνεταιρισμού και πολλούς άλλους.

Για να μην μπλέκεται κανείς με λεπτομέρειες και με λίγα λόγια, οι οργανώσεις της πόλης μας ήταν πολύ δυναμικές, το ΚΚΕ – ΕΑΜ , ΕΠΟΝ και Εθνική Αλληλεγγύη.

Εάν θέλουμε να σημαδέψουμε με λίγες γραμμές την αντιστασιακή δράση (χωρίς να καταπιανόμαστε με ατομική δράση ξεχωριστά του καθενός), της πόλης μας, γενικά η Πρέβεζα, προσέφερε λόγω και της ευνοϊκής θέσης που είχε σαν πόλη, που τροφοδοτούσε το Αλβανικό μέτωπο από τρόφιμα και που στους πρώτους μήνες της κατοχής είχε σχεδόν άφθονα τρόφιμα και αυτό συνέβη και με την παράδοση των Ιταλών το Σεπτέμβρη του 1943. αυτό συνετέλεσε η πόλη και τα γύρω χωριά να περιοριστεί κατά πολύ η δυσκολία στην τροφοδοσία.

Η πόλη μας αυτά τα χρόνια προσέφερε πολλούς νέους για επάνδρωση του αντάρτικου, χαρτικό υλικό, με πολλούς κινδύνους, πολεμικό υλικό (πιστόλια, καραμπίνες, σφαίρες κ.λ.π.) για μένα προσωπικά επειδή είμαι κι εγώ συντελεστής (λόγω της θέσεώς μου)  σαν γραμματέας της ΕΠΟΝ. Εκείνα που έπρεπε να γίνουν γνωστά σε πανελλαδική κλίμακα ήταν το συλλαλητήριο που κάνανε στην πόλη μας το ΕΑΜ με την ΕΠΟΝ για την πολιτική επιστράτευση (παρόμοιο είχε γίνει στην Αθήνα 1943) καθώς και η έκδοση καθημερινής εφημερίδας με την επωνυμία "Λαός". Το να τα αναφέρω, νομίζω πως ήταν κάτι πολύ εύκολο. Η διαδικασία της έκδοσης της εφημερίδας εκείνη την εποχή που τα έσκιαζε η φοβέρα ήταν πολύ επικίνδυνη. Σχεδόν εκτός από τις μεγάλες πόλεις που καταφέρνανε και εκδίδανε έντυπο παράνομα, οι άλλες οι μεγάλες αντιστασιακές εφημερίδες βγαίνανε στην ύπαιθρο.

Εμείς εδώ με πρωτοβουλία της ΕΠΟΝ κατά τις αρχές του 1943 μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ, η 25/2/1943 και με την ανασύνταξη και την μεγάλη και μαζική στρατολόγηση σκεφτήκαμε να εκδώσουμε ένα - ένα έντυπο. Στην αρχή το ονομάσαμε "Σάλπιγκα" με πολύ δυσκολία. Αφού καταφέραμε και βγάλαμε κανα δυό τρία  φύλλα και είδαμε ότι τα καταφέρναμε (βασικά γι’ αυτό ασχολούμασταν  Β. Παπαδημητρίου, Ηλίας Λιβιεράτος), αρχίσαμε να τη βγάζουμε σε καλύτερο σχήμα και άρχισε να ενδιαφέρεται και το ΕΑΜ, αφού η ηγεσία του ΕΑΜ, είχε εξασφαλισμένο Ραδιόφωνο και Γραφομηχανή. Το Ραδιόφωνο το είχε βρει ο δικαστικός υπάλληλος Σταύρος Μεγας  και την Γραφομηχανή ο Χρήστος Κουτρούμπας, τραπεζικός υπάλληλος, παλιός αριστερός.

Κάθε πρωί ο δικαστικός, άκουγε παράνομα, κατέγραφε τα νέα της ημέρας από όλα τα πολεμικά μέτωπα. Όταν τα διηγείται κανείς νομίζει πως ήταν πολύ εύκολο, το τι κινδύνους είχε αυτός ο άνθρωπος δεν μπορείς να το φαντασθείς γιατί το ραδιόφωνο ήταν παράνομο και ακόμη περισσότερο το να ακούς και να το γράφεις, μετά να τα στείλεις στον Χ. Κουτρούμπα που είχε την Γραφομηχανή. Αυτός να τα χτυπάει τα νέα του Ραδιοφώνου και τα διάφορα άρθρα και τις διάφορες ειδήσεις του Νομού μας και των Ανταρτών πάνω στο χαρτί.  Το οποίο τις έξι με επτά κάθε πρωί, πηγαίναμε εμείς (Λιβιεράτος, Παπαδημητρίου Βασίλης) το παίρναμε πηγαίναμε στο σπίτι του Λιβιεράτου ή Βασίλη όπου είχαμε τον πολύγραφο και τα τυπώναμε. Άλλες επικίνδυνες πράξεις ήταν να βρεις το χαρτί και το μελάνι, το οποίο το προμηθευόσουνα από τους εμπόρους  (το περισσότερο αυτό το υλικό το έβρισκε ο Παύλος Λεσπέρογλου μαζί με τον Πρόδρομο που είχαν ένα μικρό τσαγκαράδικο απέναντι από το φούρνο του Μπρίκου). Στην κατοχή όποιος ήταν οργανωμένος  και βρισκότανε μέσα στις πόλεις ήταν πάντα σε κίνδυνο. Οι γερμανοί κάθε τόσο και λιγάκι κάνανε έρευνες, μαζεύανε εργάτες, έκαναν μπλόκα μεγάλα που μαζεύανε τους πολίτες, σαν αυτές στη βάση και την παραλία (από του Βαλιανάτου και το σπίτι του Γκέλη) και κάνανε έρευνα εάν είχαμε εφημερίδες, μερικούς συλλαμβάνανε και τους στέλνανε στο Αγρίνιο. Αυτά γινόντουσαν σε όλη τη διάρκεια της κατοχής. Είπαμε πως η έκδοση της εφημερίδας και ιδιαίτερα καθημερινής ήταν πολύ δύσκολη και βασικά πολύ επικίνδυνη. Εάν μπορούσα να θυμηθώ το πόσες συνεδριάσεις, με μεγάλο κίνδυνο της ζωής μας έχουμε κάνει με την ΕΠΟΝ και λόγο θέσης του Γραμματέα μερικές μέρες στην κεντρική επιτροπή του ΚΚΕ που ήταν γραμματέας μετά την δραπέτευσή του από τις φυλακές της Κέρκυρας, Κ. Κατσιμπίρη από μικροαστική οικογένεια των Πατρών (σκοτώθηκε στο δεύτερο Αντάρτικο). Στην επιτροπή πάλι του ΕΑΜ με γραμματέα τον Σ. Περδίκη, τον  πιο σεμνό  και ανυποχωρητο  αγωνιστή, στο εφεδρικό ΕΛΑΣ που έγινε στις αρχές του 1944, με γραμματέα τον Κ. Παπαδημητρίου. Κατά συνέπεια όλα τα χρόνια για όλη την κίνηση των Έαμικών οργανώσεων ήμουνα μέσα και είμαι ενήμερος για τους περισσότερους οργανωμένους Πρεβεζιάνους. 
Για την πόλη μας (Πρέβεζα) δύο γεγονότα ήταν που σημάδεψαν βασικά την κίνηση της αντίστασης, λέω βασικά γιατί όλα όσα γινόντουσαν ήταν αξιόλογα και δύσκολα, από την στιγμή που οργανώνεις κατοχικές παράνομες οργανώσεις, βρίσκεσαι σε μεγάλο κίνδυνο για τη ζωή σου. Πρώτον όποιος καταλάβαινε ότι στην πόλη κινδύνευε κατέφευγε στο βουνό. Στην πόλη φοβόσουνα γιατί δεν ήξερες από πού σου ερχότανε ο εχθρός, παντού έβλεπες παγίδες και δυσκολίες γι’ αυτό πήγαινες στην ύπαιθρο και ήσουν ποιο ασφαλής. 
Γράφω παρά πάνω ότι για μένα, έχω κάθε δικαίωμα να εκφέρω γνώμη, δύο ή τρία γεγονότα σημάδεψαν την μεγάλη αντίσταση στην Πρέβεζα.  Πρώτον, η έκδοση της καθημερινής εφημερίδας με τον πολύ μεγάλο κίνδυνο για όσους δουλεύανε για την έκδοση και διανομή. Δεύτερον όταν προσπάθησε η Γερμανία να κάνει την πολιτική επιστράτευση δημιούργησε σε κάθε πόλη επιτρόπους από ντόπιους για να αποφασίσουν και να έχουν την ευθύνη ακριβώς την ημέρα και ώρα της συνεδριάσεως της επιτροπής, δημιουργήθηκε μια επιτροπή από τέσσερα άτομα (δύο μόνιμους αντάρτες και δύο εφεδρικούς του ΕΛΑΣ,  Βρύκος Τάκης, Παπαδημητρίου οι εφεδρικοί και Λευτέρης Κωστούλας, με τον Πάνο τον Τσιτσέ, μόνιμοι), ανεβήκανε επάνω την ώρα της συνεδριάσεως, τους εξήγησαν ότι θα εκτελεστούν αν πάρουν θετικές αποφάσεις, αυτοί τότε φοβηθήκανε και διαλύσανε την επιτροπή. Αυτό έγινε τις έξι (6-7) με επτά τον Μάϊοτο 1942, και τρίτο (3) που ήταν και πολύ επικίνδυνο, στις δεκατέσσερις (14) του ίδιου μήνα, βρισκόμαστε στο δωμάτιο του Ερωτόκριτου Βρυσουλή που ήταν οικονομικός της Αχτιδικής Επιτροπής. Το δωμάτιο ήταν στο στενό που συνέδεε την οδό 28 ης Οκτώβρη και Ειρήνης – στο σπίτι του Σταμουλάκη. Εκεί ήταν ο Αντωνάκης Τσακαλώτος, εγώ  ο Ερωτόκριτος, (ο Τσακαλώτος αντικαθιστούσε τον Σπύρο Περδίκη  ο οποίος ήταν γραμματέας επιτροπής πόλης, του ΕΑΜ – και με σταθερή φωνή όλοι όσοι βρεθήκαμε, είπαμε να κάνουμε διαμαρτυρία στον Νομάρχη για να μην γίνει η Πολιτική Επιστράτευση. Πράγματι την άλλη μέρα όλοι οι Επονίτες, εργάτες του Αερολιμένα του Αγίου Σπυρίδωνα (στο Βαθύ) μόλις σχολάσαμε με επικεφαλής την ΕΠΟΝ κατεβήκαμε από τη Βρυσούλα και πήγαμε στη Νομαρχία – περίπου διακόσιοι νέοι φωνάζοντας συνθήματα κατά των κατοχικών και της πολιτικής επιστράτευσης. Φτάνοντας στη Νομαρχία (σημερινή Εθνική Τράπεζα Ελλάδος), στην πόρτα ήταν ένας Λοχαγός Γερμανός με το περίστροφο στο χέρι και μας απειλούσε ότι εάν προσπαθήσουμε να μπούμε μέσα θα μας ρίξει – ήταν τόσο η απερισκεψία μας, ο ενθουσιασμός μας, η παλικαριά και η αποφασιστικότητά μας, - που ήταν αδύνατον να συγκρατηθούμε και με μπροστάρη τον επονίτη Νίκο Κοντό και όλοι εμείς, σχίζοντας τα πουκάμισά μας και δείχνοντας τα στήθη μας, αποφασισμένοι να μας σκοτώσουν, στριμώξαμε το Γερμανό, ανέβηκε τις σκάλες, εμείς από πίσω και αυτός κλείστηκε στο γραφείο του Νομάρχη και αναγκαστήκανε να υποχωρήσουν και δεν έγινε Πολιτική Επιστράτευση ..."